Fouten in Energielabel eindelijk erkend. Hoe nu verder?

Ernstige fouten in de manier waarop het energielabel wordt bepaald.

De huidige bepalingsmethode (NTA8800) maakt geen onderscheid tussen vloeren met vloerverwarming en vloeren zonder vloerverwarming. Dit is niet realistisch.  In werkelijkheid verliezen vloeren met vloerverwarming meer energie naar onderen dan vloeren zonder vloerverwarming. Dat geldt zeker bij ongeïsoleerde vloeren maar ook bij geïsoleerde vloeren, ongeacht of ze zijn voorzien van Rc=1,3 m²K/W, 2,5 m²K/W, 3,5 m²K/W (de huidige streefwaarde) of 3,7 m²K/W (de huidige nieuwbouwnorm). In al deze gevallen kun je de aanwezigheid van vloerverwarming vanuit de kruipruimte met een warmtebeeldcamera aantonen. Uit de bouwfysica is bekend dat iedere verdubbeling van de Rc-waarde een halvering van de warmtestroom naar onderen betekent. 

Kamervragen over onderwaardering vloerisolatie in Energielabel. 

Op 3 oktober 2024 stelde Suzanne Kröger (GroenLinks-PvdA) in het VRO Commissiedebat de vraag (video): waarom blijft vloerisolatie ondergewaardeerd in het energielabel, terwijl het bewezen gezondheids- en energievoordelen biedt? Minister Mona Keijzer had helaas niet direct een antwoord en beloofde hierover een brief te sturen (die nog moet komen).

Wat is het probleem?

De huidige rekenmethodiek voor het energielabel onderschat de energiebesparing van vloerisolatie aanzienlijk. Hierdoor telt vloerisolatie bijna niet mee in het energielabel. Dit leidt ertoe dat woningcorporaties, zoals bij een project in Vught, vloerisolatie vaak achterwege laten. Hoewel hier € 113.000,- per woning werd uitgegeven, bleven de vloeren koud en ontstonden gezondheidsrisico’s omdat vloerisolatie werd overgeslagen.

Gevolgen van onderwaardering

• Met het achterwege laten van vloerisolatie wordt een belangrijke kans op energiebesparing gemist.
• Het achterwege laten van vloerisolatie vergroot het risico op schimmel en vochtproblemen.
• Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de huisstofmijt bij ongeïsoleerde vloeren floreert, wat kan leiden tot allergieën en astma.
• Hierdoor wordt niet alleen het binnenklimaat ongezonder, maar neemt ook de druk op de gezondheidszorg toe.
• Rechtsongelijkheid tussen woningeigenaren. Kopers betalen meer voor een woning met een gunstiger energielabel hoewel deze woning veel meer energie kan verbruiken als dezelfde woning met een veel lager energievebruik. 

Acties en erkenning

TONZON heeft al jaren bezwaar gemaakt tegen de onderwaardering van vloerisolatie en dit in 2023 onderbouwd met een uitgebreide notitie. In juni 2024 erkende de Projectgroep NTA8800 dat deze kritiek terecht was.

Het ministerie BZK wil echter alleen enkele kleine aanpassingen aan de methodiek laten doen. Door vloerisolatie juist te waarderen zouden veel bestaande Energielabels moeten worden aangepast en dat betekent een hoop gedoe. Het ministerie stuurt aan op een nieuwe bepalingsmethode in 2030. Tot zolang zou de onderwaardering van vloerisolatie in het label blijven voortbestaan met alle gevolgen vandien. 

 

De manier waarop vloeren met vloerverwarming worden behandeld in de NTA8800 mag gerust een grote blunder worden genoemd. In de huidige bepalingsmethode wordt de warmte die via vloerverwarming in de vloer wordt gestopt, virtueel geplaatst in een punt in de ruimte. Dit leidt tot de bizarre conclusie dat de vloer zelf niet warmer wordt van vloerverwarming en er geen extra warmte naar de kruipruimte verloren gaat. Leken kunnen op hun klompen en met blote voeten aanvoelen dat dit niet klopt.

Volgens de NTA8800 maakt het dus niet uit of een vloer wel of geen vloerverwarming heeft: de energiebesparing met vloerisolatie wordt in beide gevallen even laag ingeschat. Deze fout druist in tegen wat iedereen met vloerverwarming zelf kan waarnemen: vloeren worden daadwerkelijk warmer, zoals voelbaar is met blote voeten en zichtbaar via warmtebeelden (zie dit blog).

De gevolgen van deze fout

Door deze fout in de bepalingsmethode:

1. Is de nieuwbouwnorm voor vloeren (Rc=3,7 m²K/W) en de streefwaarde (Rc=3,5 m²K/W) veel te laag vastgesteld.
2. Lekt er bij vloerverwarming onnodig veel warmte naar beneden weg, wat:
   • Warmtepompen harder laat draaien, juist bijlage buitentemperaturen wanneer hun efficiëntie het laagst is.
   • Het probleem van netcongestie verergert doordat warmtepompen onnodig veel elektriciteit gebruiken.
3. Worden bewoners met hogere energierekeningen en een inefficiënt verwarmingssysteem geconfronteerd.

Milieu Centraal adviseert strengere normen

Milieu Centraal adviseert al om voor vloeren met vloerverwarming een veel hogere isolatiewaarde te hanteren: minimaal Rc=5,0 m²K/W, en bij voorkeur nog hogere waarden. Voor bestaande bouw is dit vaak lastig, omdat er onvoldoende ruimte is voor extra isolatie. Bij nieuwbouw kan men hier echter rekening meehouden. Met moderne technieken kan met lage miliekosten eenvoudig Rc=10 m²K/W worden gehaald.   

Deze fout in de NTA8800-methodiek ondermijnt niet alleen de effectiviteit van vloerverwarming, maar draagt ook bij aan hogere energiekosten, een groter belasting van het elektriciteitsnet en onnodige milieuschade.

Oproep tot aanpassing

Het is van groot belang dat deze blunder in de NTA8800 zo snel mogelijk wordt gecorrigeerd. Dit kan niet wachten tot 2030. Burgers met vloerverwarming horen te weten dat er met goede vloerioslatie veel meer energie bespaard wordt dan tot nu is beweerd. De voorlichting moet worden aangepast en de energieconsulenten bijgespijkerd. 

 

 

Vloeren worden wel warmer door vloerverwarming zoals ook te zien is op warmtebeelden, zowel aan de bovenkant als aan de onderkant. Zeer goede vloerisolatie bespaart veel meer energie dan slechte. 

           

De vloerverwarming creëert een kamertemperatuur van circa 21,5^oC (beeld links). Daarbij wordt de onderkant van de vloer maar liefst 23^oC (beeld rechts). Volgens de NTA8800 zou echter de kamer wel, maar de vloer niet warmer worden door vloerverwarming. Dus zou het niet zinvol zijn de vloer beter te isoleren. Dit is een ernstige misvatting. Deze belangrijke systeemfout zet architecten die energiezuinige woningen willen bouwen op het verkeerde been. Een van de gevolgen van de fouten in de bepalingsmethode is dat de vloeren in de nieuwbouw nog steeds onvoldoende worden geïsoleerd. Milieu Centraal adviseert bij vloerverwarming minimaal Rc=5,0 m²K/W. Uit de onderstaande tabel blijkt dat nieuwbouwvloeren hieraan niet voldoen. Ook blijkt uit de tabel dat de warmtestroom naar beneden met extra vloerisolatie nog flink kan worden verminderd.

 

Een ander gevolg van de fouten in het Energielabel is dat vloerisolatie nauwelijks meetelt in het label, waardoor woningcorporaties goede vloerisolatie massaal achterwege laten bij hun isolatieplannen. Dit is een gemiste kans. Bij projecten waarbij vloerisolatie is overgeslagen, klagen de bewoners over vocht, gebrek aan comfort en een hoge energierekening, zie onder andere dit artikel. Bij vloeren zonder vloerverwarming is het juist extra zinvol te kiezen voor optimale vloerisolatie. Hoe beter de vloer is geïsoleerd, hoe warmer de vloer zal worden en hoe groter de besparing. De vloer zal tijdens de nachtverlaging minder ver afkoelen, waardoor deze 's ochtends sneller weer op temperatuur is. Naast een kortere stooktijd wordt ook het stookseizoen steeds korter naarmate de vloer beter is geïsoleerd. Bovendien is er dan minder warmte nodig om een comfortabel binnenklimaat te bereiken. Het is dus ook zonder vloerverwarming uiterst zinvol om de vloer veel beter te isoleren dan de huidige subsidienorm. In de praktijk worden besparingen gevonden van tientallen procenten, zie o.a. dit blog. Bij projecten waarbij goede vloerisolatie standaard wordt meegenomen blijken de bewoners dik tevreden (zie o.a. dit artikel). Er is dus alle reden ook voor woningcorporaties om beter te isoleren dan de huidige subsidienorm.



Gezonder binnenmilieu - einde vochtproblemen
Een betere vloerisolatie zorgt ervoor dat de kans op schimmel en huisstofmijten onderin de kamer aanzienlijk kleiner wordt. Bij een warmere vloer is het immers droger vanwege de hogere temperatuur. Schimmels en huisstofmijten krijgen in het droge milieu nauwelijks nog kans. Betere vloerisolatie is dus niet alleen energiezuiniger en comfortabeler, maar ook gezonder.

Dat de huidige nieuwbouwnorm veel te laag is voor woningen met vloerverwarming blijkt ook uit het hoge stroomverbruik bij woningen met warmtepompen wanneer het echt koud wordt, zie dit blog. Juist wanneer het het flink gaat vriezen moet de meeste warmte worden geleverd maar dan zijn de warmtepompen het minst efficiënt. Hoewel de winter 2023-24 niet erg koud was, kwam het in enkele wijkjes al voor dat er te weinig stroom was om alle warmtepompen te laten draaien. TenneT waarschuwt de regering dat het na 2030 problematisch gaat worden om de leveringszekerheid te waarborgen vanweg deze "verduurzaming" tenzij er nu actie wordt ondernomen. Het meest voor de hand liggend is het fors verhogen van de isolatiewaarde van de vloer. Dit heeft geen invloed op het bebouwd oppervlak maar beperkt wel het energieverlies door de vloer. Iedere verdubbeling van de R-waarde halveert de warmtestroom en daarmee de hoeveelheid energie die nodig is om de woning op temperatuur te houden. 
Dat ook de onderkant van een nieuwbouwvloer met EPS R_c=3,5 m²K/W nog steeds warmte verliest, blijkt o.a. uit dit warmtebeeld.